Nederland staat op een technologisch en economisch kruispunt, waarschuwt TNO in een deze week verschenen visierapport. Terwijl landen als Zuid-Korea, de Verenigde Staten en China miljarden investeren in sleuteltechnologieën, dreigt Nederland achterop te raken. TNO waarschuwt voor welvaartsverlies als Nederland niet snel begint met het creëren van hightech-megaclusters.
Deze grootschalige innovatiehubs rond de meest strategische sleuteltechnologieën bouwen voort op bestaande ecosystemen. De hightech-megaclusters moeten de motor worden achter een nieuwe generatie Nederlandse tech-kampioenen. TNO roept de Nederlandse overheid op om gericht te investeren in de ontwikkeling van deze megaclusters.
Schaal, focus en samenwerking
Dat staat in een recent verschenen paper over het versterken van het Nederlandse verdienvermogen. Er moet volgens TNO intensiever worden samengewerkt door bedrijven, onderzoekers en overheden op het gebied van digitale innovatie “Nederland heeft sterke ecosystemen en veel hoogtechnologische kennis, maar dat is niet langer genoeg. We moeten nu kiezen voor schaal, focus en samenwerking, en dat brengen hightech megaclusters. Zonder megaclusters geen nieuwe ASML’s”, stelt Arnaud de Jong, managing director TNO High Tech Industry in het rapport.
Volgens de Jong is er een grote investering nodig in infrastructuur, dus ook in apparatuur en gebouwen, waarmee Nederland voor internationale partijen – bedrijven, investeerders, talenten én onderzoeksorganisaties – aantrekkelijker wordt. Dit gaat verder dan de bestaande campussen of fieldlabs. „In een megacluster werk je samen aan één technologie, met een gedeeld doel. Dat is het grote verschil.”
Missiegedreven innovatiehubs
Hightech-megaclusters zijn missiegedreven innovatiehubs waar bedrijven, kennisinstellingen, overheden en investeerders intensief samenwerken aan sleuteltechnologieën zoals AI, quantum of geïntegreerde fotonica. Binnen deze clusters krijgen bedrijven toegang tot moderne labfaciliteiten, hightech equipment en pilotproductielijnen. Daarmee kunnen ze risico’s delen, sneller opschalen en hun wereldwijde concurrentiepositie versterken.
De nationale technologie-ambities, zoals omschreven in de Nationale Technologiestrategie (NTS) en de actieagenda’s die verschillende topsectoren momenteel verder uitwerken, zijn gericht op het creëren van control points: de moeilijkst te vervangen activiteiten in internationale waardeketens. ‘Zulke posities geven Nederland strategische invloed en maken ons aantrekkelijker voor internationale R&D-investeringen. Megaclusters moeten Nederlandse startups en scale-ups gaan helpen om precies dat soort posities systematisch te gaan opbouwen’, schrijven de TNO-onderzoekers.
Actieagenda’s voor AI/Data en Cybersecurity Technologies
Topsector ICT werkt momenteel twee Actieagenda’s uit voor digitale sleuteltechnologieën, die voor AI/Data en die voor Cybersecurity Technologies. U leest meer over de totstandkoming in onze Livefeed. Onlangs werd bekend dat het kabinet een AI-fabriek wil realiseren in Groningen en dat hiertoe ook een subsidievoorstel is ingediend bij de Europese Commissie. In totaal is hier een investering van 200 miljoen euro gemoeid (70 miljoen euro van de Rijksoverheid, 60 miljoen euro via de Nij Begun-middelen vanuit Groningen/Noord-Drenthe en – als het voorstel wordt gehonoreerd – nog eens 70 miljoen euro van Europa.
De Jong stelt dat als buitenlandse partijen naar Nederland komen om iets te kopen of te investeren, ze meteen willen weten waar ze moeten zijn, bijvoorbeeld voor AI in Groningen en voor Quantum in Delft. “Dát is het idee.” Hij benadrukt dat zoiets niet vanzelf ontstaat, maar ook zeker niet onhaalbaar is. Zo komt er in Eindhoven een cluster voor fotonische chips. Binnen twee jaar draait daar de eerste productielijn en in vijf jaar staat er een volwaardig centrum. “Dat kan dus relatief snel, áls je nu begint.”
Hefboom voor 3%-norm
TNO beschouwt megaclusters als essentieel om de Europese doelstelling van 3% BBP-investering in R&D te halen en de ambities van de Nationale Technologiestrategie waar te maken. Megaclusters bieden hiervoor een concreet antwoord: ze vormen een hefboom voor private investeringen, versterken het vestigingsklimaat en maken van Nederland een magneet voor internationaal talent en kapitaal.
‘In een wereld die steeds onvoorspelbaarder wordt, groeit tegelijkertijd de noodzaak voor economische en technologische weerbaarheid – niet alleen voor onze concurrentiepositie, maar ook voor onze veiligheid. Sleuteltechnologieën zijn per definitie ‘dual use’: ze zijn onmisbaar voor zowel civiele toepassingen als defensie- en veiligheidsdoelen’, schrijven de onderzoekers.