Wat is een KIA precies?
De Nederlandse overheid werkt met KIA's (Kennis- en Innovatieagenda’s) om de nationale inspanningen op het gebied van onderzoek, ontwikkeling en innovatie te coördineren en te sturen. “Dit instrument wordt gebruikt om de focus en prioriteiten vast te stellen voor investeringen in wetenschap, technologie en innovatie in Nederland”, licht Inald Lagendijk, hoogleraar aan de TU Delft en boegbeeld Wetenschap van Topsector ICT, toe.
De belangrijkste voordelen van een KIA
KIA's stellen de overheid in staat om de inspanningen van verschillende instellingen, bedrijven en kennisinstellingen op elkaar af te stemmen. Dit zorgt voor een efficiënter gebruik van middelen en voorkomt versnippering van inspanningen. “Daarnaast helpen KIA’s bij het identificeren van strategische onderzoeksgebieden en innovatiekansen die van groot belang zijn voor Nederland. Door prioriteiten vast te stellen, kan de overheid investeringen richten op gebieden waarvan wordt verwacht dat ze een positieve impact hebben op de economie én de maatschappij”, vertelt Lagendijk.
Hanneke Jansen, programmamanager KIA Digitalisering, somt nog een belangrijk voordeel op: “KIA's bevorderen de samenwerking tussen publieke en private partijen. Door stakeholders bij elkaar te brengen en gemeenschappelijke doelen vast te stellen, wordt de kans vergroot dat innovatieprojecten succesvol zijn. En wat ik zelf misschien nog wel het mooiste vind, is dat KIA’s zich ook richten op onderzoeks- en innovatiegebieden die bijdragen aan duurzame ontwikkeling, zoals energietransitie, klimaatadaptatie en gezondheidszorg. KIA’s helpen Nederland niet alleen om economische kansen te benutten, maar ook om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken in een snel veranderende wereld. Daar draag ik graag mijn steentje aan bij.”
Versterking internationale concurrentiepositie
Frits Grotenhuis, directeur van Topsector ICT, benadrukt dat KIA’s ook de internationale concurrentiepositie helpen te versterken. Er moet volgens hem ook buiten Nederland intensiever worden samengewerkt op het gebied van ICT-innovatie.
“Recente ontwikkelingen hebben duidelijk gemaakt dat we beter moeten nadenken over de Nederlandse positie en onderwerpen als digitale strategische autonomie binnen het internationale speelveld. We zijn een te klein land om zelfstandig optimaal te kunnen floreren in ICT-innovatie, Europese samenwerking is essentieel.” Bij de nationale technologiestrategie vanuit het ministerie van Economische Zaken en Klimaat ligt de focus op de 44 sleuteltechnologieën, inclusief de 7 digital and information technologieën.
Waarom een KIA Digitalisering?
Binnenkort komt er dus een aparte KIA Digitalisering. Volgens Grotenhuis is er nu momentum voor zo’n aparte agenda, omdat er heel veel aandacht is voor digitalisering en ICT. “Dit is echter lang niet altijd zo geweest. Zo kreeg ICT vanaf de start van het topsectorenbeleid in 2011 niet meteen een eigen status als topsector. ICT werd ondergebracht bij de Topsector High Tech Systems en Materialen (HTSM) als een roadmap. Pas jaren later is er een Topteam ICT benoemd.”
Dat was een eerste stap om ICT beter te positioneren en te verbinden met het topsectorenbeleid. Daarnaast heeft het (demissionaire) kabinet Rutte IV naast de energie- en circulaire transitie ook de digitale transitie in het regeerakkoord opgenomen. Ook in Europa is de digitale transitie een belangrijk speerpunt. Verder is er sinds twee jaar een Kamercommissie Digitale Zaken en voor het eerst is er ook een staatssecretaris voor Digitalisering. “ICT is de afgelopen jaren enorm in de aandacht komen te staan. Sla een krant open en er staat een verhaal over AI in. Vrijwel iedereen weet wat het is, terwijl 5 jaar geleden een groot deel van die mensen er nog nooit van had gehoord”, licht Lagendijk toe. “Ik ben blij dat het belang van ICT nu eindelijk door iedereen wordt ingezien. Dat is ook terecht.”
Topsector ICT krijgt dan ook steeds meer vragen van andere topsectoren om samen kennis en innovatie verder te brengen op dit gebied. Dat kan bijvoorbeeld gaan over data-interoperabiliteit in de zorgsector, decentrale energie-opweksystemen, de inzet van AI in de tuinbouwsector, cybersecurity of data-deling in de logistieke keten. Grotenhuis: “De hoeveelheid data is exponentieel gegroeid in de afgelopen jaren. Hierdoor zijn algoritmen, het fundament onder Kunstmatige Intelligentie, veel fijnmaziger en beter bruikbaar geworden. Daarnaast spelen de toegenomen rekenkracht en toegenomen opslagcapaciteit een belangrijke rol in de enorme impuls die de toepassing van ICT heeft gekregen.” Verder is er volgens Jansen meer aandacht gekomen voor: hoe verhouden we ons als maatschappij tot die technologie? “Denk bijvoorbeeld aan: Wat voor ontwerpprincipes zijn relevant bij het gebruik van ICT? En; hoe neem je de ethische, juridische en sociale aspecten vanaf het begin mee in het ontwerp van bijvoorbeeld een algoritme?”
KIA Digitalisering – de aanpak
Met alle bovengenoemde aspecten is rekening gehouden bij het opstellen van de KIA Digitalisering. Topsector ICT had maar een paar maanden de tijd – waar ook nog eens de zomervakantie in viel – om de agenda op te stellen. “We hebben gesprekken gevoerd met alle topsectoren, ministeries, onderzoeks- en onderwijsinstellingen, die allemaal bezig waren hun eigen agenda op te stellen. Vaak zijn die stakeholders met precies dezelfde dingen bezig, ze weten het alleen niet van elkaar. Het belang van de agenda is vooral dat we alle uithoeken waar mensen op eilandjes technologie bedrijven samenbrengen, zodat we van elkaar kunnen leren, elkaar versterken en met z’n allen meer impact kunnen bereiken. Zo ontstaan er uiteindelijk superwaardevolle ecosystemen”, vertelt Jansen.
Het was een enorme puzzel om alle betrokkenen bij elkaar te brengen. Hierbij is de hulp van het adviesbureau Technopolis ingeschakeld. “Wij hebben input opgehaald met zowel individuele als groepsgesprekken. We wilden zo veel mogelijk mensen horen om een agenda te maken op hoofdlijnen, waar later gezamenlijk op geprogrammeerd kan worden”, vertelt Ivette Oomens. Haar collega Chiel Scholten vult aan dat er daarna een aantal kalibratiesessies zijn gehouden. “Die waren nodig om te kijken of de deelnemers zich in de agenda herkennen en of ze nog dingen missen.” De twee projectleiders van Technopolis waren aangenaam verrast over het grote animo en hoe flexibel iedereen zich opstelde, aangezien het een race tegen de klok was. “Er werd zelfs ingebeld vanaf het vakantieadres. Dat geeft wel aan hoe belangrijk het veld de KIA Digitalisering vindt”, vertelt Oomens.
KIA digitalisering – de opzet
De agenda is opgezet in drie met elkaar samenhangende luiken:
1) Innoveren IN digitale sleuteltechnologieën
2) Innoveren MET digitale sleuteltechnologieën
3) Reflecteren op digitale sleuteltechnologieën
In het eerste luik gaat het vooral om de agenda voor het ICT-veld zelf, waarbij er intensief wordt samengewerkt tussen overheid, bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijke instanties. In het tweede luik draait het hoofdzakelijk om de missies, de bijdrage hierin van ICT en de uitdagingen die de missies aan bestaande en nieuwe ICT-oplossingen stellen. In het laatste luik gaat het om de ontwikkeling en inbreng van de randvoorwaarden om op een verantwoorde manier te digitaliseren.
Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan de KIA Digitalisering. Eind september moet het concept gereed zijn, daarna vindt er nog een redactieslag plaats. Op 2 november wordt de KIA Digitalisering, als onderdeel van het Kennis en Innovatie Convenant voor 2024-2027, officieel gepresenteerd. Binnenkort vertellen we u hier alles over de inhoud van de KIA Digitalisering en wat dit voor u betekent. Stay tuned!
Dit is het eerste artikel van een serie van drie over de KIA Digitalisering.
KIA Digitalisering - de aanloop ernaartoe
Het ministerie van Economische Zaken heeft als ambitie om de economische structuur en concurrentiepositie van de BV Nederland te versterken. In het Missiegedreven Innovatiebeleid werken overheid, bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties in tien topsectoren samen aan innovatie voor economische en maatschappelijke impact. Dat is nodig omdat we de komende tijd voor een aantal belangrijke uitdagingen staan, waaronder de energietransitie, het tegengaan van klimaatverandering en het betaalbaar en toegankelijk houden van de zorg voor iedereen.
Om Nederland toekomstbestendig te maken én houden zet het (inmiddels demissionaire) kabinet in op missies. Deze missies zijn dit voorjaar nog herijkt ten opzichte van 2019. Voor de komende vier jaar zijn er vijf centrale missies gedefinieerd: Energietransitie, Circulaire Economie, Gezondheid & Zorg, Landbouw, Water en Voedsel en Veiligheid. Deze vijf centrale missies worden verder uitgewerkt in specifieke missies per thema.
Nieuw Kennis- en Innovatie Convenant (KIC)
Voor de inzet en middelen die publieke en private partners bundelen voor onderzoek en innovatie op de eerder genoemde missies is er een Kennis- en Innovatieconvenant (KIC). “Dit is een soort raamwerk waar op hoofdlijnen meerjarenafspraken tussen verschillende stakeholders in staan. Het is nadrukkelijk geen onderzoeks- of innovatieprogramma, maar een agenda met daarin de basis van wat we gaan innoveren en investeren in de komende jaren”, licht Frits Grotenhuis, directeur van Topsector ICT toe. Het huidige KIC, dat nog loopt tot eind dit jaar, bevat afspraken met ruim 2200 bedrijven, kennisinstellingen en overheden om gezamenlijk €4,9 miljard euro te investeren in economische kansen van maatschappelijke uitdagingen en sleuteltechnologieën. Van dat bedrag komt €2,05 miljard euro van bedrijven en €2,85 miljard euro uit publieke middelen. In november 2023 wordt het KIC gepresenteerd voor de periode 2024-2027. Grotenhuis: “Daar wordt op dit moment de laatste hand aan gelegd.”
8 KIA’s
Binnen het Kennis- en Innovatie Convenant bestaan verschillende kennis- en innovatieagenda's (KIA’s). In totaal gaat het straks om 8 KIA’s: iedere missies heeft een eigen KIA en daarnaast zijn er nu twee dwarsdoorsnijdende KIA’s: een voor sleuteltechnologieën en een voor maatschappelijk verdienvermogen. Daar komt binnenkort dus nog een nieuwe dwarsdoorsnijdende KIA bij en wel voor Digitalisering.